ปัจจุบันโลกเรากำลังก้าวสู่สังคมผู้สูงอายุ อัตราการเพิ่มขึ้นของผู้สูงวัยมากขึ้นทุกปี หากมองไปรอบๆ ตัวก็พ่อแม่ปู่ย่าตายายของเรานั่นล่ะค่ะ และโดยเฉพาะอย่างยิ่งที่กำลังจะตามมาก็คือพวกเรากันเอง จะด้วยความเจริญของการแพทย์ หรือกระแสรักษ์สุขภาพของคนในปัจจุบันก็ตามที่ทำให้คนเราอายุยืนขึ้น และในยุคนี้อีกเช่นกันที่การออกแบบบ้านพักคนชราได้ต่างไปจากสมัยก่อนที่ทุกคนจะรู้สึกเหมือนลูกหลานทอดทิ้ง แต่เต็มไปด้วยการออกแบบสถานที่และสิ่งอำนวยความสะดวกไว้รองรับกับสภาพร่างกายที่เคลื่อนไวได้ช้าลง หรืออาจต้องพึ่งพาอุปกรณ์ทั้งไม้เท้า วอล์คเกอร์ หรือรถเข็น รวมทั้งภายในห้องที่เอื้ออำนวยต่อการเปลี่ยนอิริยาบถ หรือช่วยเหลือตัวเองได้ง่าย กับมาตรฐานการออกแบบที่เรียกว่า Universal Design หรือการออกแบบเพื่อคนทุกเพศทุกวัย ทีนี้ลองมานึกดูกันนะคะว่าเมื่อวันหนึ่งเราอาจต้องตื่นขึ้นมาในบ้านพักคนชรา แล้วเราอยากให้บ้านในฝันหลังสุดท้ายของเราหน้าตาเป็นอย่างไร ลองมาดูตัวอย่างในประเทศเนเธอร์แลนด์และโปรตุเกสที่นำมาให้ชมกันค่ะ
โครงการแรกชื่อ “Wozoco Home For The Elderly” อยู่ในเนเธอร์แลนด์ มองดูเผินๆ จะเห็นว่าเป็นอาคารที่มองอย่างไรก็ไม่เหมือนบ้านพักคนชราทั่วๆไป ผู้ออกแบบมีแนวคิดว่าสถาปัตยกรรมรูปแบบใดๆ ไม่มีข้อจำกัดสำหรับที่อยู่อาศัยของกลุ่มผู้สูงอายุ งานออกแบบจึงเต็มไปด้วยการออกแบบรูปด้านที่ใช้กระจกสีเป็นช่องที่มีแสงเข้ามาในอาคาร ห้องทั้งหมดจะยื่นออกจากอาคารหลักเพื่อรับแสงธรรมชาติ
อีกโครงการหนึ่งอยู่ที่โปรตุเกส เป็นงานออกแบบที่อยู่บนที่ดินที่มีความลาดชัน อาคารจึงวางทอดยาวตามลักษณะทางภูมิประเทศและความชันของพื้นที่ ด้วยแนวคิดของสถาปนิกผู้ออกแบบต้องการถ่ายทอดเรื่องราวการเดินทางของชีวิตผ่านรูปทรงอาคารที่มีทางเดินเชื่อมโยงส่วนพักอาศัยเข้าไว้ด้วยกัน และสร้างสวนขนาดไม่ใหญ่แทรกบนหลังคา หรือตัวอาคาร โดยโปรแกรมการออกแบบอีกอย่างได้แก่ การออกแบบให้มีการดูแลแบบโรงพยาบาลผสมผสานการบริการอย่างโรงแรม สำหรับรูปทรงอาคารจะดูเป็นเหลี่ยมๆ แบบเรขาคณิต แต่แฝงไปด้วยวิธีการออกแบบกันสาดบริเวณช่องหน้าต่างที่กันแดดเข้าไปในตัวห้องในขณะที่เกิดแสงเงาเป็นมิติที่งดงาม แม้ในยามค่ำคืนก็ยังมีชีวิตชีวาจากการออแบบแสงที่ลอดผ่านช่องเปิดออกมา
งานออกแบบสมัยนี้เพื่อคนทุกเพศทุกวัยจริงๆ นะคะ ขอเพียงให้มีแรงบันดาลใจผสมผสานแนวคิดจากไอเดียของผู้ออกแบบสร้างสรรค์งานที่แตกต่างจากสิ่งที่เคยมีมา คนรุ่นใหม่ในวันนี้ที่จะเป็นคนชราในอนาคตจึงไม่ต้องหวั่นใจที่จะถูกลูกหลานทอดทิ้งอีกต่อไป เพราะเราเชื่อว่าทุกคนเตรียมการมีชีวิตวัยหลังเกษียณที่ต่างกันออกไป การออกแบบบ้านพักคนชราเพื่อผู้สูงอายุคงเป็นอีกทางเลือกหนึ่งที่ทั้งมีความสุขสบาย มีคนดูแลใกล้ชิด มีเพื่อนร่วมก๊วนหน้าเดิมๆ พูดคุยเฮฮากัน ทำกิจกรรมร่วมกันได้ โดยลูกหลานก็หมดห่วง และคงเป็นคำตอบให้ใครหลายๆ คน ว่าแต่คงต้องรอโครงการแบบนี้ในบ้านเรากันก่อนนะคะหวังว่าคงไม่นานเกินรอจะได้ไปจองไว้ซักห้องหนึ่งเหมือนกันล่ะค่ะ
ผู้เขียน : มัลลิกา บุณฑริก
อาจารย์คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิต
สถาปนิกที่หลงไหลการถ่ายทอดเรื่องราว ความรู้และประสบการณ์ในชีวิต
มองเห็นการเปลี่ยนแปลงของสังคม วัฒนธรรม และภาพลักษณ์จากอดีตสู่ปัจจุบัน