บ้าน-ระบาย-อากาศ (Cross Ventilation)
พอเข้าหน้าร้อนทีไรหลายคนเตรียมวางแผนการพักผ่อนหนีร้อนไปพึ่งเย็นกันในที่ต่างๆ ทั้งในประเทศและต่างประเทศ อาจจะด้วยอุณหภูมิที่สูงขึ้นๆ ในแต่ละวัน ทำให้ “บ้าน” ที่เคยอยู่เย็นเป็นสุขกลับร้อนอบอ้าว อึดอัด บ้านระบายอากาศไม่พอ โดยเฉพาะบ้านในเมืองใหญ่ที่ปลูกกันอย่างหนาแน่น มีถนนรถราวิ่งขวักไขว่ แทบจะมองหาต้นไม้ใหญ่ไม่เจอ ซึ่งนับวันต้นไม้ใหญ่ๆ ดูเหมือนจะเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาเมืองหรือการขยายถนนหลายสายอีกต่างหาก จึงทำให้การอาศัยอยู่ในเมืองเป็นเรื่องร้อนอกร้อนใจ มีโอกาสเมื่อไหร่เป็นต้องหลบลี้หนีกายไปพักผ่อนหย่อนใจกันคราวละนานๆ เพื่อหายใจสูดอากาศบริสุทธิ์เข้าไปให้เต็มปอด
Cross Ventilation
เกริ่นมานานเพื่อตั้งคำถามเล่นๆ ว่าเกิดอะไรขึ้นกับ “บ้าน” ของพวกเรา เราอาจเลือกสภาพแวดล้อมที่สมบูรณ์แบบสำหรับบ้านไม่ได้ แต่เรา (น่าจะ) สามารถออกแบบบ้านให้ร่มเย็นได้ อย่างน้อยก็ช่วยให้บ้านระบายอากาศได้ เท่านี้ก็ช่วยลดอุณหภูมิในหน้าร้อนลงได้ไม่มากก็น้อย
การออกแบบที่ว่าคือ Cross Ventilation หรือการระบายอากาศตามธรรมชาติของลมประจำท้องถิ่น เป็นวิธีการใช้แรงดันอากาศหรือดึงการเคลื่อนที่ของลมประจำท้องถิ่นที่แตกต่างกันผ่านอาคาร โดยการเจาะช่องเปิดได้แก่ หน้าต่าง ช่องระบายอากาศที่ผนังหรือหลังคา ซึ่งเป็นวิธีที่ง่ายและถูกที่สุดในการช่วยลดความร้อน และสร้างการไหลเวียนของอากาศบริสุทธิ์ในบ้านให้อยู่สบายได้โดยไม่ต้องพึ่งพาเครื่องปรับอากาศ เป็นการลดการใช้พลังงานอีกทางหนึ่ง โดยหัวใจการออกแบบการระบายอากาศในอาคารที่ดีมาจากการวางตัวอาคาร กับทิศทางลมประจำท้องถิ่นและรูปทรงของอาคาร (The Building Orientation and Massing) นั่นเอง
การวางตัวอาคาร
ดังนั้นเมื่อเราเจาะช่องเปิดให้ตัวอาคารจึงต้องมีทั้งทางเข้าและทางออกของลมผ่านพื้นที่ใช้งานของอาคารในทิศทางตรงข้ามกัน ตรงนี้เองที่เรียกว่า Cross Ventilation ที่ส่งผลให้เกิดการไหลเวียนของลมประจำท้องถิ่น
ลองสำรวจดูสิคะว่าบ้านเรามีอุปสรรคที่ทำให้ลมไหลผ่านไม่ได้หรือไม่ แล้วเราจะหาทางให้ลมผ่านตัวอาคารโดยไม่มีอะไรมากีดขวางเพื่อให้เกิด Cross Ventilation ได้อย่างไร ไม่ว่าจะเป็นการเพิ่มหน้าต่าง เจาะช่องระบายอากาศบนผนัง ติดชุดระบายอากาศเหนือหลังคา เปิดช่องระบายใต้หลังคา เป็นต้น และอย่าลืมปลูกต้นไม้เพิ่มรอบๆ บ้านด้วย บางทีคราวนี้ความร่มเย็นเป็น “บ้านระบายอากาศ” ของเรา ทำให้เราไม่ต้องหนีหน้าไปหลบร้อนกันที่ไหนอีกต่อไปแล้วก็เป็นได้ค่ะ
ผู้เขียน : มัลลิกา บุณฑริก
อาจารย์คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิต
สถาปนิกที่หลงไหลการถ่ายทอดเรื่องราว ความรู้และประสบการณ์ในชีวิต
มองเห็นการเปลี่ยนแปลงของสังคม วัฒนธรรม และภาพลักษณ์จากอดีตสู่ปัจจุบัน