เคล็ดลับสร้างบ้านอิงธรรมชาติให้เย็นสบาย สร้างค่าและน่าอยู่

มุมมองสำหรับการเลือกบ้านอยู่อาศัยของคนทั่วไปรวมถึงนักลงทุน ถ้าเลือกได้ทุกคนล้วนอยากได้บ้านที่น่าอยู่ ร่มรื่นเย็นสบาย ใกล้ชิดและกลมกลืนกับธรรมชาติด้วยกันทั้งนั้น

แต่แทบไม่น่าเชื่อว่าบ้านในเชียงใหม่ที่ถูกต้องตามคุณลักษณะเหล่านี้กลับหาได้ยากมาก จะมีอยู่บ้างก็ล้วนแต่มีราคาแพงลิบลิ่ว ประกาศขายเมื่อไหร่คนก็มักแย่งแห่เข้าไปซื้อกัน

ที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะลำพังเพียงที่ดินแปลงสวย ทำเลดี หาใช่สิ่งที่จะการันตีว่าบ้านบนที่ดินนั้นจำเป็นต้องดีหรือมีคุณค่าสูงกว่าตามไปด้วย ที่สำคัญยังต้องขึ้นอยู่กับการออกแบบปรับปรุงบ้านซึ่งต้องทำอย่างถูกต้องและเหมาะสม ให้สามารถใช้ประโยชน์จากคุณค่าธรรมชาติได้อย่างเต็มเม็ดเต็มหน่วยด้วย

ซึ่งหลักสากลในการเพิ่มพูนมูลค่าบ้านโดยอาศัยธรรมชาติเข้ามาช่วย จริงๆ แล้วเป็นเรื่องที่ทำได้ไม่ยากแต่อย่างใด อาศัยเพียงแค่ประสานประโยชน์ 3 เรื่องเข้าด้วยกันให้ได้เท่านั้น นั่นคือเรื่องอุณหภูมิการแผ่รังสีความร้อน การใช้ประโยชน์จากลมและเรื่องพลังงานแสงอาทิตย์

 

การใช้ประโยชน์จากอุณหภูมิเฉลี่ยของการแผ่รังสีความร้อน

แนวคิดพื้นฐานก็คือจะต้องพยายามทำให้อุณหภูมิบ้านบริเวณรอบๆ ต่ำกว่าอุณหภูมิผิวกายของผู้อยู่อาศัยให้ได้ ซึ่งในส่วนของสภาพแวดล้อมภายนอกอาจปรับแต่งได้ง่ายๆ โดยใช้การปลูกต้นไม้มาช่วยบังแดด โดยเฉพาะในทิศที่มีความร้อนจากแสงอาทิตย์สูง ได้แก่ ทิศตะวันตก ทิศตะวันตกเฉียงใต้และทิศใต้

รวมถึงการใช้พืชคลุมดินเพื่อทำให้พื้นผิวดินนั้นไม่ได้รับแสงอาทิตย์โดยตรง ซึ่งจะส่งผลให้พื้นผิวโดยรอบเย็นขึ้น และใช้วิธีลดพื้นที่ที่จะเป็นแหล่งสะสมความร้อนให้มากที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ โดยเฉพาะส่วนที่เป็นลานคอนกรีตหรือพื้นดินที่ไม่มีพืชปกคลุม

นอกจากนั้นอาจใช้การระเหยน้ำเพิ่มความชื้นเข้ามาช่วยอีกทาง เพื่อทำให้อุณหภูมิของอากาศเย็นลง โดยนอกจากต้นไม้จะช่วยได้ทางหนึ่งแล้ว ยังอาจปรับแต่งโดยขุดหรือสร้างสระน้ำที่ไม่โดนแดดทางทิศใต้ ทิศตะวันออกเฉียงใต้และทิศตะวันตกเฉียงใต้ ซึ่งเป็นต้นลมในฤดูร้อน

อีกปัจจัยหนึ่งที่ถือว่ามีความสัมพันธ์กับสภาพอากาศภายในบริเวณบ้านอย่างใกล้ชิดก็คือเรื่องผังอาคาร ซึ่งปกติสถาปนิกไทยส่วนใหญ่จะนิยมวางผังอาคารไม่ให้บ้านขวางตะวัน คือทำผังบ้านเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่มีด้านยาวหันไปแนวทิศเหนือและใต้เป็นหลัก

วัตถุประสงค์ก็เพื่อให้บ้านรับความร้อนจากแสงอาทิตย์น้อยสุด แต่รับกระแสลมได้ดีสุดซึ่งเป็นแนวคิดที่สอดคล้องตามความเชื่อของคนไทยภาคกลาง รวมถึงตามหลักฮวงจุ้ยด้วย ขณะเดียวกันก็นิยมให้มีการยกพื้นเรือนเพื่อป้องกันน้ำท่วม ช่วยลดความชื้น ละสามารถใช้ประโยชน์จากส่วนใต้ถุนเรือนได้ด้วย

ซึ่งแนวคิดในส่วนนี้จะต่างจากความเชื่อของชาวไทยล้านนาโบราณอย่างเห็นได้ชัด ที่นิยมสร้างบ้านขวางตะวัน โดยหันด้านยาวของอาคารไปทางทิศตะวันตกและตะวันออก เหตุผลหลักก็เพื่อให้อาคารมีโอกาสรับแสงอาทิตย์ซึ่งจะทำให้เกิดความร้อนมากขึ้น เนื่องจากสภาพอากาศบริเวณนี้มีความหนาวเย็น โดยเฉพาะเวลากลางคืนและในฤดูหนาว

สำหรับเทคนิคการใช้ประโยชน์จากอุณหภูมิการแผ่รังสีความร้อนในลักษณะอื่นๆ ที่อาจนำมาใช้ร่วมได้ด้วย เช่น ใช้การติดตั้งฉนวนในส่วนของผนังอาคาร เพื่อทำให้อุณหภูมิพื้นผิวภายในอาคารเย็นลง ขณะเดียวกันก็เน้นสร้างบ้านที่มีพื้นที่กระจกให้น้อยที่สุดเพื่อลดการถ่ายเทความร้อนเข้าสู่อาคาร

รวมทั้งเลือกใช้กระจกเฉพาะในทิศทางที่มีความร้อนจากรังสีของดวงอาทิตย์น้อยที่สุดเท่านั้น เช่น ทางทิศเหนือ ทิศตะวันออกเฉียงเหนือและทิศตะวันตกเฉียงเหนือ เป็นต้น ส่วนช่องเปิดทางทิศใต้ที่ใช้รับกระแสลมควรมีต้นไม้มาช่วยในการบดบังแสงอาทิตย์โดยตรง

และสำหรับบ้านในพื้นที่ที่ไม่มีปัญหาน้ำท่วมเข้ามาเกี่ยวข้อง รูปแบบอาคารควรเน้นสร้างให้ติดพื้นดิน เนื่องจากอุณหภูมิของดินจะต่ำกว่าอุณหภูมิอากาศเกือบตลอดเวลา อีกทั้งอุณหภูมิดินก็ค่อนข้างคงที่กว่าอุณหภูมิอากาศ อาคารติดดินจึงช่วยให้อุณหภูมิพื้นผิวมีความเย็นมากกว่า

 

การใช้ประโยชน์จากทิศทางและความเร็วลม

บ้านที่จะได้ประโยชน์จากลมได้ดีที่สุดก็คือบ้านที่ออกแบบให้ผังอาคารสามารถรับกระแสลมธรรมชาติได้ดีสุดนั่นเอง โดยให้ด้านแคบของตัวอาคารหันไปทางทิศตะวันตกและทิศตะวันออก

นอกจากนั้นในเรื่องของตำแหน่งช่องลมจำเป็นที่จะต้องทำให้สอดคล้องและเหมาะสมด้วย ทั้งในเรื่องทิศทางที่ต้องอยู่ทิศต้นลม-ปลายลม และขนาดของช่องเปิดจะต้องเหมาะสมกับขนาดอาคาร เพื่อให้การระบายอากาศในบ้านเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพมากที่สุด

วิธีใช้ประโยชน์ลมอีกวิธีหนึ่งที่นิยมทำกันแพร่หลาย ก็คือปลูกต้นไม้เพื่อปรับกระแสลมให้พัดผ่านไปในทิศทางที่ต้องการ หรือใช้ต้นไม้พุ่มสูงเพื่อให้กระแสลมสามารถลอดผ่านใต้พุ่มใบได้โดยสะดวก

 

การใช้ประโยชน์จากแสงอาทิตย์

เนื่องจากแสงอาทิตย์เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้พื้นที่โดยรอบอาคารและพื้นที่ในอาคารมีอุณหภูมิสูงขึ้น ดังนั้นแนวคิดการใช้ประโยชน์จากแสงอาทิตย์จึงต้องพยายามปรับแต่งสภาพแวดล้อมภายนอกอาคาร เพื่อลดอิทธิพลของแสงอาทิตย์ให้น้อยที่สุด

ซึ่งวิธีการที่ทำได้นอกจากใช้พันธุ์ไม้มาช่วยสร้างร่มเงาให้กับอาคารและปลูกพืชคลุมดินแล้ว ยังจำเป็นต้องปรับปรุงในด้านอื่นๆ เข้ามาช่วยด้วย เช่น ทำชายคายาวเพื่อบังแดด โดยเฉพาะอย่างยิ่งในทิศที่มีความร้อนสูง เช่นทิศใต้ ทิศตะวันตกและทิศตะวันตกเฉียงใต้

ทั้งนี้ทิศที่เหมาะทำเป็นทางเข้าหลักหรือช่องเปิดของอาคารควรเป็นทิศที่มีความร้อนน้อย และมีร่มเงาตลอดวัน เช่น ทิศเหนือ ทิศตะวันออกเฉียงเหมือ ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ เป็นต้น

นอกจากนั้นตำแหน่งห้องที่สำคัญ เช่น ห้องนอน ควรเป็นตำแหน่งในอาคารที่มีความร้อนเข้ามาน้อยที่สุด และควรต้องเป็นตำแหน่งที่สามารถรับลมธรรมชาติได้ดีที่สุดด้วย เช่น ทิศเหนือ ทิศตะวันออกเฉลียงเหนือ ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ เป็นต้น

เทคนิคสุดท้ายที่อาจใช้ช่วยได้ในอีกทางหนึ่งก็คือเลือกใช้สีอาคารเป็นสีอ่อนเท่านั้น ซึ่งจะช่วยลดการถ่ายเทความร้อนเข้าสู่อาคารได้อย่างน่าประหลาดใจเลยทีเดียว