มะกรูด พืชสมุนไพรไทยคุณประโยชน์หลากหลาย

มะกรูด คือสมุนไพรไทยที่ไม่มีใครไม่รู้จัก ซึ่งมีประโยชน์มหาศาล เนื่องจากมะกรูดนั้นเป็นพืชที่คนไทยและคนในภูมิภาคนี้รู้จักนำส่วนต่างๆ ของมะกรูดทั้งต้นมาใช้ประโยชน์ในด้านต่างๆ ได้เป็นอย่างดี ไม่ว่าจะเป็นด้านการประกอบอาหาร ใช้บำรุงผิวพรรณ รวมถึงคุณสมบัติทางยารักษาอาการต่างๆ อีกด้วย

1. มะกรูด พืชคู่ครัวไทย

มะกรูดนั้นสามารถจัดได้ว่าเป็นพืชประจำบ้าน เป็นสมุนไพรข้างรั้วที่เห็นได้แทบทุกบ้าน มะกรูดนั้นเป็นพืชในสกุลส้มที่มีต้นกำเนิดในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ทำให้มะกรูดนั้นถือเป็นพืชประจำถิ่นของภูมิภาคนี้ ลักษณะทั่วไปของมะกรูดนั้นเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก เติบโตง่าย และในความเชื่อของคนไทยนอกจากคุณสมบัติอื่นๆ ของมะกรูดแล้วนั้น ยังถือว่ามะกรูดเป็นไม้มงคลอีกด้วย
 
ส่วนความเป็นสมุนไพรยอดนิยมของมะกรูดที่อยู่คู่สังคมไทยนั้น เนื่องจากคนไทยรู้จักการใช้ประโยชน์ต่างๆ จากแทบทุกส่วนของมะกรูดมาตั้งแต่โบราณ ไม่ว่าจะเป็นผลมะกรูด ใบ ลำต้น กิ่ง ที่สามารถนำมาเป็นส่วนประกอบของอาหารต่างๆ ซึ่งรสและกลิ่นจากมะกรูดนั้นช่วยสร้างเอกลักษณ์เฉพาะให้อาหารไทยได้เป็นอย่างดีนอกจากทำอาหารแล้ว อย่างที่ทราบกันดีว่าส่วนต่างๆ ของสมุนไพรอย่างมะกรูดนั้น สามารถนำมาเข้าเครื่องยาตามตำรับโบราณ หรือนำมาสกัดด้วยวิธีการทันสมัยเพื่อใช้เป็นยาสมุนไพรโดยตรง หรือเป็นสารสกัดเพื่อช่วยเสริมคุณค่าของยาในสูตรต่างๆ ได้อย่างมากมาย ไม่ว่าจะเป็นการใช้ในสรรพคุณการรักษา การบำรุงร่างกาย หรือการเสริมความงามต่างๆ

2. คุณค่าทางโภชนาการสูง

มะกรูดนั้นทุกคนรู้ว่าเป็นสมุนไพรที่มีสรรพคุณมากมาย แต่เราจะมาลองแยกดูว่าสรรพคุณต่างๆ ของมะกรูดนั้น ถ้าด้วยหลักของโภชนาการแล้ว ส่วนต่างๆ ของมะกรูดมีคุณค่าทางโภชนาการเป็นอย่างไร เริ่มที่ชิ้นส่วนยอดนิยมของมะกรูด นั่นคือใบ ใบมะกรูดนั้นมีคุณค่าทางโภชนาการดังนี้ พลังงาน โปรตีน ไขมัน คาร์โบไฮเดรต เส้นใย แคลเซียม ฟอสฟอรัส เหล็ก วิตามินเอ และวิตามินซี เป็นต้น
 
ส่วนลูกมะกรูดที่เรานิยมใช้กันแค่ผิวหรือเปลือกของมันนั้น ก็มีคุณค่าทางโภชนาการไม่น้อยเลยทีเดียว คุณค่าทางอาหารที่สำคัญในผิวมะกรูดได้แก่ วิตามินบี 1 วิตามินบี 2 วิตามินซี ใยอาหาร แคลเซียม ฟอสฟอรัส โปรตีน ไขมัน และคาร์โบไฮเดรตนั่นเอง เห็นได้ว่าส่วนต่างๆ ของต้นมะกรูดนั้นประกอบด้วยคุณค่าทางอาหารที่จำเป็นต่อร่างกายมากมาย

3. ปลูกมะกรูดอย่างไรให้ผลงาม?

บางคนอาจจะเห็นต้นมะกรูดเติบโตอยู่ในบริเวณบ้านตั้งแต่จำความได้ แล้วก็ได้แต่นึกสงสัยว่า ถ้าเราจะปลูกมะกรูดนั้นต้องทำอย่างไร ซึ่งการปลูกมะกรูดนั้นสามารถทำได้ง่ายมาก เพียงแค่นำเมล็ดมะกรูดที่ได้มาจากผลมะกรูดที่แก่จัดมาล้างน้ำให้สะอาด แล้วนำไปผึ่งแดดประมาณ 3–4 วัน จากนั้นก็เตรียมดินร่วนปนทราย ผสมปุ๋ยคอกในปริมาณที่เหมาะใส่ในถุงดำขนาดเล็กสำหรับเพาะกล้าไม้
 
เมื่อเตรียมดิน และถุงดำเรียบร้อยก็นำเมล็ดมะกรูดที่เตรียมไว้ใส่ลงไป ตั้งในที่มีแสงแดดส่องถึง โดยรดน้ำในตอนเช้าทุกวัน เมื่อต้นกล้าเริ่มโตและแข็งแรง ก็สามารถย้ายไปปลูกในกระถางได้เลย โดยการปลูกมะกรูดนั้นต้องให้ดินชุ่มชื้น แต่ไม่มีน้ำขัง รวมถึงต้องโดนแสงแดดอย่างสม่ำเสมอแทบทั้งวัน เมื่อต้นมะกรูดโตขึ้นมาประมาณ 6 นิ้วก็สามารถนำใบไปใช้ประโยชน์ได้  

4. เสริมทัพต้านโรคภัยด้วยมะกรูด

มะกรูดเป็นพืชที่อุดมไปด้วยสรรพคุณต่าง ๆ มากมาย ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นสรรพคุณทางยา และการบำรุงส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย เนื่องจากมะกรูดนั้นเป็นต้นไม้ที่มีสารต่อต้านอนุมูลอิสระสูง ช่วยต้านทานโรค เสริมภูมิคุ้มกันในหลายๆ ด้านให้กับร่างกาย ไม่ว่าจะเป็น การช่วยให้เจริญอาหาร ช่วยแก้อาการนอนไม่หลับ ใช้เป็นยาบำรุงหัวใจ แก้หน้ามืดวิงเวียน ช่วยขับเสมหะลดอาการไอ แก้ช้ำใน เป็นต้น
 
นอกจากนี้มะกรูดยังมีสรรพคุณในการดูแลร่างกายภายนอกได้อีกด้วยไม่ว่าจะเป็น การนำมาทำเป็นยาสระผมเพื่อลดอาการผมร่วง รังแค ช่วยขจัดสิ่งสกปรกบนหนังศีรษะ และเส้นผม หรือจะนำมาผสมน้ำอาบเพื่อให้ผิวไม่แห้ง หรือจะนำมะกรูดมาเป็นส่วนผสมเพื่อกำจัดแมลงต่างๆ ที่มารบกวน รวมไปถึงใช้เป็นยาปราบศัตรูพืชก็ได้

5. มะกรูดดีทุกส่วน อย่าทิ้ง!

แทบทุกส่วนของมะกรูดสามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้ ไม่ว่าจะเป็นราก ใบ ผล หรือผิวมะกรูด ล้วนอุดมไปด้วยประโยชน์ทั้งสิ้น เพราะนอกจากจะมีสารต้านอนุมูลอิสระแล้ว มะกรูดยังมีความสามารถในการยับยั้งการเติบโตของเชื้อจุลินทรีย์อย่างเช่น อีโคไล (E.coli) และซาลโมเนลลา (Salmonella) ได้เป็นอย่างดี
 

6. ไล่แมลงแสนกวนใจ

การที่มะกรูดสามารถไล่แมลงได้นั้นเกิดจากน้ำมันหอมระเหยในแทบทุกส่วนของมะกรูด รวมไปถึงกรด และสารประกอบอื่นๆ ของมะกรูดที่มีคุณสมบัติในการไล่แมลงประเภทต่างๆ ได้ ไม่ว่าจะเป็นการไล่แมลงในบ้าน เช่น มอดที่มักจะติดมากับข้าวสาร เพียงแค่เด็ดใบมะกรูดใส่ลงไปในภาชนะที่ใส่ข้าวสาร มอดและแมลงต่างๆ ก็จะไม่มารบกวนข้าวสารในภาชนะนั้นอีกเลย
 
สำหรับยุงนั้นมะกรูดก็สามารถจัดการได้ เพียงแค่นำใบมะกรูดตากแห้งไปเผาไฟ แล้ววางไว้ในบริเวณที่ต้องการ เพียงแค่นี้ยุงก็จะไม่มารบกวน ส่วนในภาคเกษตรนั้น มะกรูดสามารถช่วยไล่แมลงให้กับผลผลิตได้เป็นอย่างดี ไม่ว่าจะเป็นการทำน้ำหมักมะกรูด ที่เป็นน้ำหมักชีวภาพมาฉีดพ่นบริเวณใบ หรือใต้ใบเพื่อไล่แมลงศัตรูพืชชนิดต่างๆ ได้อีกด้วย

7. เคล็ดลับบำรุงผม

น้ำมันหอมระเหยจากผลมะกรูดนั้นมีความสามารถในการปรับสภาพเส้นผม และหนังศีรษะให้ดีขึ้นได้ เนื่องจากมีวิตามินต่างๆ และกรดซิตริก ซึ่งวิธีการนำมาใช้บำรุงผม และหนังศีรษะสำหรับมะกรูดนั้นมีมากมายหลากหลายวิธี ไม่ว่าจะเป็นตามตำรับสมุนไพร หรือเป็นสารสกัดจากวิธีการวิทยาศาสตร์ที่ทำมาสำเร็จรูป ซึ่งเราสามารถเลือกใช้ได้ตามความต้องการ
 
วิธีการใช้มะกรูดมาบำรุงเส้นผม และหนังศีรษะแบบง่ายๆ โดยไม่ต้องกังวลเรื่องสารเคมี และสามารถทำเองได้ที่บ้านคือ นำผิวมะกรูดมาตำให้ละเอียด แล้วบีบน้ำมะกรูดผสมลงไป เติมน้ำเปล่าพอประมาณ แล้วคนให้เข้ากัน จากนั้นก็นำไปกรองให้ได้เพียงแค่น้ำมะกรูดเอาไว้ใช้สระผมและบำรุงหนังศีรษะ อีกทั้งเมื่อสระเสร็จแล้วผมยังมีกลิ่นหอมตามธรรมชาติของมะกรูดอีกด้วย แต่การใช้น้ำมะกรูดสระผมนั้น ควรราดน้ำให้ผมและหนังศีรษะเปียกชุ่มก่อนทุกครั้ง เนื่องจากน้ำมะกรูดนั้นมีคุณสมบัติเป็นกรด อีกทั้งยังไม่ควรให้เข้าตาหรือเข้าปากอีกด้วย

8. สูตรบำรุงผิวสวยด้วยมะกรูด

จะเห็นได้ว่าในปัจจุบันนั้น การบำรุงผิวด้วยผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติเป็นที่ได้รับความนิยมมาก โดยที่มะกรูดได้เป็นหนึ่งในสมุนไพรยอดนิยมสำหรับการใช้บำรุงผิว ซึ่งการใช้มะกรูดในการบำรุงผิวนั้นมีหลากหลายวิธีการ หลากหลายสูตร อีกทั้งยังสามารถบำรุงผิวกายได้หลายส่วนไม่ว่าจะเป็นการขัดตัว หรือบำรุงผิวหน้า
 
การใช้มะกรูดขัดผิวนั้นจะทำให้เซลล์ผิวที่หมองคล้ำ เสื่อมสภาพ หลุดออกไปอย่างง่ายดาย วิธีการคือ นำมะกรูด 1 ลูกมาคั้นน้ำแล้วผสมกับข้าวโอ๊ต 1 ถ้วย นมสด 1 ถ้วย น้ำผึ้ง 1 ช้อนโต๊ะ ผสมทั้งหมดให้เข้ากัน แล้วนำมาทาผิวทิ้งไว้ประมาณ 30 นาที จากนั้นก็ค่อยๆ ขัดผิวเบาด้วยฟองน้ำหรือใยบวบ แล้วล้างออกด้วยน้ำเย็น เช็ดให้แห้ง หลังจากนั้นก็ใช้ครีมบำรุงผิวตามปกติ เมื่อทำอย่างต่อเนื่องประมาณอาทิตย์ละ 2 ครั้ง ก็จะได้ผิวที่สะอาดสดใส

9. ยาสีฟันมะกรูด?!

การเกิดปัญหาต่างๆ ในช่องปากนั้นส่วนมากเกิดจากแบคทีเรียโดยที่แบคทีเรียเหล่านี้ถือว่าเป็นสาเหตุที่สำคัญอย่างหนึ่งของโรคต่างๆ ภายในช่องปาก ซึ่งสมุนไพรอย่างมะกรูดนั้น มีความสามารถในการยับยั้งแบคทีเรียอันเป็นสาเหตุของโรคเหงือก และฟัน ด้วยสารซิโทรเนลาล (Citronellal) ซึ่งก็มีการประยุกต์นำสารสกัดจากน้ำมันมะกรูดไปเป็นส่วนผสมในน้ำยาบ้วนปาก หรือยาสีฟัน

10. ตัวช่วยปรุงอาหารเลิศรส

มะกรูดถือว่าเป็นสมุนไพร เป็นผักสวนครัว เป็นส่วนประกอบในหลากหลายเมนูของอาหารทั้งไทย และต่างประเทศ ไม่ว่าจะเป็นอาหารคาวหรือหวาน ซึ่งการนำมะกรูดมาเป็นส่วนผสม หรือส่วนประกอบของอาหารนั้นมีมาตั้งแต่ครั้งอดีต โดยถ้าพูดถึงอาหารไทยที่มีรสชาติ และกลิ่นอันเป็นเอกลักษณ์เฉพาะล้วนแต่มีมะกรูดเป็นส่วนร่วมด้วยทั้งสิ้น
 
ยกตัวอย่าง อาหารทั้งคาวและหวานที่มีมะกรูดเป็นส่วนประกอบมากมายเกินกว่าจะนับได้ ไม่ว่าจะเป็นส่วนประกอบหลักในของหวานอย่าง มะกรูดเชื่อม มะกรูดลอยแก้ว หรือเมนูเครื่องดื่มยอดนิยมอย่าง มะกรูดน้ำผึ้งโซดา ส่วนอาหารคาวนั้นเรียกได้ว่ามีมะกรูดเป็นส่วนประกอบในอาหารทุกภาค หลากหลายเมนู อย่างเช่น ต้มยำ ต้มข่า ผัดเผ็ด ผัดพริกแกง แกงส้ม แกงไตปลา คั่วกลิ้ง ลาบ หรือเมนูของทอดต่างๆ เท่าที่ยกตัวอย่างมาทุกเมนูล้วนมีมะกรูดช่วยทำให้รสชาติ และกลิ่นสมบูรณ์ยิ่งขึ้น

11. ประโยชน์ทางยา

มะกรูดนั้นถือว่าเป็นพืชสมุนไพรพื้นเมืองที่ถูกยอมรับมาตั้งแต่สมัยโบราณ มีการใช้มะกรูดเข้าตำรับยาแผนโบราณต่าง ๆ มากมาย มาถึงในปัจจุบันที่มีการศึกษา ค้นคว้า วิจัย และพัฒนาคุณสมบัติด้านการเป็นยาของมะกรูดอย่างจริงจัง ทำให้มีการนำมะกรูด หรือสารสกัดจากส่วนต่างๆ ของมะกรูดรวมไปถึงน้ำมันหอมระเหยจากมะกรูดมาใช้เป็นยาอย่างกว้างขวาง
 
คุณสมบัติทางยาของมะกรูดนั้นสามารถยกตัวอย่างได้ เช่น การบำรุงหัวใจ บำรุงผิว บำรุงผม รักษาสุขภาพเหงือกและฟัน ต่อต้านการอักเสบปวดบวมแดง บำรุงตับ ต่อต้านอนุมูลอิสระ ต่อต้านเชื้อรา จุลินทรีย์ รวมไปถึงป้องกันการแตกหักของโครโมโซมอีกด้วย

12. ข้อควรระวังและคำแนะนำ

มะกรูดนั้นได้รับการยอมรับว่าเป็นพืชที่มีคุณประโยชน์มากมาย แต่การใช้มะกรูดในเรื่องของสุขภาพ และความงามนั้นยังเป็นเรื่องที่ควรระมัดระวัง เนื่องจากการศึกษาด้านความปลอดภัยเกี่ยวกับทางด้านนี้ยังมีไม่มากนัก แม้ว่าการใช้โดยทั่วไป หรือใช้ในการประกอบอาหารนั้นไม่ได้เป็นอันตรายแก่ร่างกายถ้าใช้อย่างถูกวิธีและเหมาะสม อย่าลืมว่าทุกอย่างถ้าใช้มากเกินไปก็เป็นโทษได้
 
แต่มีหลายกรณีที่การใช้มะกรูดบริเวณผิวหนังทำให้เกิดอาการแพ้ โดยเฉพาะในกรณีที่เป็นการใช้น้ำมันที่ได้จากการคั้นมะกรูดมาทาผิว โดยหลังจากใช้เสร็จแล้วโดนแสงแดดจะเกิดผื่นแดง และอาการคัน รวมไปถึงอาจจะทำให้ผิวคล้ำได้ เนื่องจากน้ำมันจากการคั้นมะกรูดนั้นมีสารกลุ่มคูมาริน วิธีการหลีกเลี่ยงควรใช้น้ำมันสกัด หรือการกลั่น แทนการใช้น้ำมันที่ได้จากการคั้นโดยตรงก็จะช่วยไม่ให้เกิดอาการแพ้ได้

จากบทความนี้จะเห็นได้ว่ามะกรูด นั้นเป็นพืชที่หาได้ง่าย มีราคาถูก รวมไปถึงสามารถปลูกได้ด้วยตัวเอง ซึ่งประโยชน์ของมะกรูดนั้นมีมากมาย ครอบคลุมหลากหลายรูปแบบในการใช้งาน ซึ่งการใช้มะกรูดเพื่อประโยชน์ด้านต่างๆ มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ทำให้มะกรูดนั้นเป็นที่นิยม และมีการยอมรับมากขึ้นในวงกว้าง มะกรูดนั้นมีประโยชน์ แต่ก็มีข้อควรระวังในการใช้งานบ้าง การรวบรวมคุณประโยชน์ด้านต่างๆ ในบทความนี้หวังว่าผู้อ่านจะได้ประโยชน์ และมีความเข้าใจในคุณสมบัติและประโยชน์ของมะกรูดมากยิ่งขึ้น